പോപ്പ് ലിയോയുടെ തുർക്കി സന്ദർശനം: ക്രിസ്തീയ ദർശനത്തിൻ്റെ പ്രകാശഗോപുരം

പോപ്പ് ലിയോയുടെ തുർക്കി സന്ദർശനം: ക്രിസ്തീയ ദർശനത്തിൻ്റെ പ്രകാശഗോപുരം

മാത്യു വർഗീസ്, പുനലൂർ

​തുർക്കി, കിഴക്കും പടിഞ്ഞാറും സന്ധിക്കുന്ന ചരിത്രപരമായ കവാടമാണ്; മഹത്തായ ക്രിസ്തീയ സാമ്രാജ്യമായ ബൈസൻ്റിയത്തിൻ്റെ ഹൃദയവും ഇസ്ലാം മതത്തിൻ്റെ ആഴമേറിയ വേരുകളുമുള്ള മണ്ണുമാണത്. ഈ മണ്ണിലേക്ക് ഒരു പോപ്പ് നടത്തുന്ന ഓരോ തീർത്ഥാടനവും വെറും രാഷ്ട്രീയ കൂടിക്കാഴ്ചകളോ മതപരമായ ചടങ്ങുകളോ അല്ല, മറിച്ച് ക്രിസ്തീയ ദർശനത്തിൻ്റെ ആഴത്തിലുള്ള പ്രഘോഷണമാണ്. പോപ്പ് ലിയോയുടെ തുർക്കി സന്ദർശനം, പ്രത്യേകിച്ചും, ക്രിസ്തീയതയുടെ മൂന്ന് അടിസ്ഥാന തൂണുകൾ—മതസൗഹൃദം, എക്യുമെനിസം, പൈതൃക സംരക്ഷണം—എന്നിവയെ ലോകത്തിന് മുന്നിൽ തുറന്നുകാട്ടുന്ന അനേകം പ്രവൃത്തികൾക്ക് സാക്ഷ്യം വഹിച്ചു. ഈ യാത്ര, സ്നേഹത്തിൻ്റെയും പ്രത്യാശയുടെയും സമാധാനത്തിൻ്റെയും സുവിശേഷം എങ്ങനെയാണ് സങ്കീർണ്ണമായ ലോകക്രമത്തിൽ ജീവിക്കേണ്ടതെന്ന് ലോകത്തെ പഠിപ്പിക്കുന്ന ഒരു പ്രകാശഗോപുരമായി മാറി.

​പോപ്പ് ലിയോ തുർക്കിയിലെത്തിയപ്പോൾത്തന്നെ, തൻ്റെ ദൗത്യം കേവലം കത്തോലിക്കാ സഭയുടെ തലവൻ എന്നതിലുപരി, എല്ലാ മനുഷ്യർക്കും വേണ്ടി സമാധാനത്തിൻ്റെ ദൂതനായി പ്രവർത്തിക്കുക എന്നതാണ് എന്ന് പ്രഖ്യാപിച്ചു. ആധുനിക തുർക്കിയുടെ മതനിരപേക്ഷ ഭരണകൂടവുമായും അവിടുത്തെ മുസ്‌ലിം സമുദായവുമായും അദ്ദേഹം നടത്തിയ ആശയവിനിമയങ്ങൾ, ക്രിസ്തു പഠിപ്പിച്ച അയൽക്കാരനോടുള്ള സ്നേഹത്തെയും പരസ്പര ബഹുമാനത്തെയും അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതായിരുന്നു. സഭയുടെ ദർശനമനുസരിച്ച്, സംവാദം എന്നത് ആധിപത്യത്തിനായുള്ള ഒരു ഉപകരണമല്ല, മറിച്ച് സത്യവും നന്മയും പങ്കുവെക്കാനുള്ള ഒരു പാലമാണ് എന്ന് പറഞ്ഞപ്പോൾ, ആ മാർഗ്ഗം പിന്നിൽ തള്ളുന്ന ഒരു സമൂഹത്തിന് മുന്നിലാണ് പറയുന്നത് എന്നത് അദ്ദേഹം പ്രശ്നമാക്കിയില്ല.

​മതങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള സംവാദവും സമാധാനത്തിനായുള്ള ആഹ്വാനവും
​ക്രിസ്തീയ ദർശനത്തിൻ്റെ സുപ്രധാനമായ ഒരു ഭാഗം, എല്ലാ മനുഷ്യരെയും ദൈവത്തിൻ്റെ സൃഷ്ടിയായി കാണുകയും, അവരുടെ വിശ്വാസങ്ങളെയും സംസ്കാരത്തെയും ബഹുമാനിക്കുകയും ചെയ്യുക എന്നതാണ്. പോപ്പ് ലിയോ ഈ കാഴ്ചപ്പാട് തൻ്റെ സന്ദർശനത്തിലുടനീളം പ്രാവർത്തികമാക്കി.
​നീല മസ്ജിദിലെ സമാധാനത്തിനായുള്ള പ്രാർത്ഥന (Blue Mosque Gesture)
​മതസൗഹൃദത്തിൻ്റെ ഏറ്റവും ശക്തമായ പ്രതീകമായി മാറിയത് പോപ്പ് ലിയോ നീല മസ്ജിദ് സന്ദർശിച്ചതും അവിടെ വെച്ച് നടത്തിയ പ്രാർത്ഥനാപൂർവ്വമായ നിശ്ശബ്ദതയുമാണ്. ഒരു മുസ്ലീം ആരാധനാലയം സന്ദർശിക്കുന്നതിലൂടെ, പോപ്പ് തൻ്റെ സഭയുടെ വിശാലമായ കാഴ്ചപ്പാട് അവതരിപ്പിച്ചു. എന്നാൽ അവിടുത്തെ മൗനം, തന്റെ നിലപാടുകളുടെ മുഴക്കമായി മാറുകയും ചെയ്തു. ഒരു കത്തോലിക്കാ പുരോഹിതൻ ഒരു മസ്ജിദിൽ മുസ്ലീം ഇമാമിനൊപ്പം കിഴക്കോട്ടും, പിന്നീട് തൻ്റെ വിശ്വാസമനുസരിച്ച് മറ്റ് ദിശകളിലേക്കും തിരിഞ്ഞ് പ്രാർത്ഥിച്ചത് കേവലം ഒരു ചിത്രമായിരുന്നില്ല; അത് ക്രിസ്തീയതയുടെ ഏറ്റവും ഉയർന്ന തലത്തിലുള്ള സംവാദമായിരുന്നു.

​പലപ്പോഴും സംഘർഷങ്ങളുടെ ഉറവിടമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന മതങ്ങൾ, എങ്ങനെയാണ് സമാധാനത്തിൻ്റെയും സൗഹൃദത്തിൻ്റെയും അടിസ്ഥാനമായി മാറേണ്ടത് എന്നതിൻ്റെ മാതൃകയായിരുന്നു അത്. “നമ്മൾ എല്ലാവരും ഒരേ ദൈവത്തെയാണ് ആരാധിക്കുന്നത്, അവൻ്റെ ഇഷ്ടം ലോകത്ത് സമാധാനം സ്ഥാപിക്കപ്പെടുക എന്നതാണ്,” എന്ന ക്രിസ്തീയ സത്യമാണ് ആ നിശ്ശബ്ദ നിമിഷങ്ങളിലൂടെ പോപ്പ് ലോകത്തോട് വിളിച്ചുപറഞ്ഞത്. ഭീകരതയുടെയും തീവ്രവാദത്തിൻ്റെയും പേരിൽ മതങ്ങൾ വിമർശിക്കപ്പെടുന്ന ഈ കാലഘട്ടത്തിൽ, പോപ്പിൻ്റെ ഈ പ്രവൃത്തി ക്രിസ്തുവിൻ്റെ സ്നേഹത്തിൻ്റെയും ക്ഷമയുടെയും സുവിശേഷം ലോകമെമ്പാടുമുള്ള വിശ്വാസികളിലേക്കും അവിശ്വാസികളിലേക്കും എത്തിച്ചു. ഈ പ്രവൃത്തി, ഭയത്തിൻ്റെ മതിലുകൾ തകർത്ത് പ്രതീക്ഷയുടെ വാതിലുകൾ തുറക്കുന്ന ക്രിസ്തീയ ദർശനത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്തി.

​സാമൂഹിക നീതിയും മനുഷ്യൻ്റെ അന്തസ്സും
​പോപ്പ് ലിയോയുടെ പ്രസംഗങ്ങളിലും കൂടിക്കാഴ്ചകളിലും അദ്ദേഹം സാമൂഹിക നീതിയെയും എല്ലാ മനുഷ്യൻ്റെയും അന്തസ്സിനെയും ഉയർത്തിപ്പിടിച്ചു. ദാരിദ്ര്യം, കുടിയേറ്റ പ്രശ്നങ്ങൾ, മനുഷ്യാവകാശ ലംഘനങ്ങൾ തുടങ്ങിയ ആഗോള വിഷയങ്ങളെക്കുറിച്ച് അദ്ദേഹം സംസാരിച്ചു. ക്രിസ്തുവിൻ്റെ ദർശനം അനുസരിച്ച്, ദരിദ്രരെയും പാർശ്വവൽക്കരിക്കപ്പെട്ടവരെയും സഹായിക്കുക എന്നത് വിശ്വാസത്തിൻ്റെ അവിഭാജ്യ ഘടകമാണ്. തുർക്കിയിലെ വിവിധ ദുരിതാശ്വാസ പ്രവർത്തനങ്ങളെ പ്രശംസിച്ചും, അഭയാർത്ഥി പ്രവാഹത്തെ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിൽ രാജ്യം കാണിച്ച കാരുണ്യത്തെ അംഗീകരിച്ചുകൊണ്ടും, പോപ്പ് ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ക്രിസ്ത്യാനികളോട് കാരുണ്യത്തിൻ്റെ പാത പിന്തുടരാൻ ആഹ്വാനം ചെയ്തു. മനുഷ്യൻ്റെ അന്തസ്സ് ജാതി, മതം, വർഗ്ഗം എന്നിവ പരിഗണിക്കാതെ സംരക്ഷിക്കപ്പെടണം എന്ന സുവിശേഷപരമായ കടമ അദ്ദേഹം ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു.

​ക്രിസ്തീയ എക്യുമെനിസവും സഭകളുടെ ഐക്യത്തിനായുള്ള തീവ്രമായ ശ്രമങ്ങളും
​പോപ്പ് ലിയോയുടെ തുർക്കി സന്ദർശനത്തിൻ്റെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ടതും ക്രിസ്തീയ ദർശനത്തെ ആഴത്തിൽ പ്രകടമാക്കുന്നതുമായ ഒരു ലക്ഷ്യം, കിഴക്കൻ ഓർത്തഡോക്സ് സഭയുമായുള്ള ബന്ധം ശക്തിപ്പെടുത്തുക എന്നതായിരുന്നു. എ.ഡി. 1054-ലെ മഹത്തായ ഭിന്നിപ്പിന് ശേഷം കത്തോലിക്കാ സഭയും ഓർത്തഡോക്സ് സഭയും തമ്മിൽ നിലനിൽക്കുന്ന അകൽച്ച ഇല്ലാതാക്കാൻ പോപ്പ് നടത്തിയ ശ്രമങ്ങൾ, ക്രിസ്തുവിൻ്റെ "എല്ലാവരും ഒന്നായിരിക്കണം" (യോഹന്നാൻ 17:21) എന്ന പ്രാർത്ഥനയുടെ പൂർത്തീകരണത്തിനായുള്ള തീവ്രമായ ആഗ്രഹത്തെയാണ് കാണിച്ചത്.
​എക്യുമെനിക്കൽ പാത്രിയാർക്കീസുമായുള്ള കൂടിക്കാഴ്ച
​ഇസ്താംബൂളിലെ ഫനാർ ആസ്ഥാനത്തുള്ള എക്യുമെനിക്കൽ പാത്രിയാർക്കീസ് ബർത്തലോമിയോസ് ഒന്നാമനുമായി പോപ്പ് ലിയോ നടത്തിയ കൂടിക്കാഴ്ച ക്രിസ്തീയ ലോകത്തിന് ആഴമായ ആത്മീയ പ്രാധാന്യമുള്ളതായിരുന്നു. ഈ കൂടിക്കാഴ്ച വെറും ഔപചാരികതയായിരുന്നില്ല; അത് സാഹോദര്യത്തിൻ്റെയും പശ്ചാത്താപത്തിൻ്റെയും നിമിഷമായിരുന്നു.

​പരസ്പര ആദരം, ഇരു സഭാ തലവന്മാരും പരസ്പരം ആദരിച്ചതും, ഐക്യത്തിനായുള്ള തങ്ങളുടെ പ്രതിജ്ഞാബദ്ധത വീണ്ടും ഉറപ്പിച്ചതും, സഭയുടെ ദർശനത്തിലെ ഐക്യത്തിനായുള്ള ദാഹത്തെയാണ് വെളിപ്പെടുത്തിയത്.
​ആത്മീയ ഐക്യത്തിൻ്റെ പ്രതീകം, ഇരു സഭകളുടെയും ഒരുമിച്ചുള്ള പ്രാർത്ഥന, പ്രത്യേകിച്ച് സെൻ്റ് ആൻഡ്രൂസിൻ്റെ തിരുനാൾ ദിനത്തിൽ നടന്ന ആരാധന, എക്യുമെനിക്കൽ പ്രസ്ഥാനത്തിന് ഒരു പുതിയ ഊർജ്ജം നൽകി. പോപ്പ് ലിയോ, പാത്രിയാർക്കീസിൻ്റെ കൈകളിൽ ചുംബിച്ചുവെങ്കിൽ, അത് തൻ്റെ വ്യക്തിപരമായ വിനയം മാത്രമല്ല, ഭിന്നിച്ചുപോയ സഭകളുടെ പാപങ്ങൾക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ഒരു പശ്ചാത്താപത്തിൻ്റെ അടയാളം കൂടിയായിരുന്നു. ഈ പ്രവൃത്തി, എല്ലാ ക്രിസ്ത്യാനികളും ഒരേ ശരീരത്തിലെ അംഗങ്ങളാണെന്ന ക്രിസ്തീയ വിശ്വാസത്തിൻ്റെ പ്രയോഗമായിരുന്നു.
​ഓർത്തഡോക്സ് സഭയെ "സഭയുടെ കിഴക്കൻ ശ്വാസം" എന്നും കത്തോലിക്കാ സഭയെ "പടിഞ്ഞാറൻ ശ്വാസം" എന്നും വിശേഷിപ്പിച്ചുകൊണ്ട്, ക്രിസ്തീയത അതിൻ്റെ പൂർണ്ണതയിൽ എത്തണമെങ്കിൽ ഈ രണ്ടു ശ്വാസകോശങ്ങളും ഒരുമിച്ച് പ്രവർത്തിക്കണമെന്ന് പോപ്പ് ലോകത്തോട് പറഞ്ഞു. ഈ ഐക്യത്തിനായുള്ള ആഹ്വാനം, തർക്കങ്ങളും ചരിത്രപരമായ മുറിവുകളും മറികടന്ന് ക്രിസ്തുവിൻ്റെ സുവിശേഷം പ്രചരിപ്പിക്കാൻ സഭകൾ ഒരുമിച്ചു നിൽക്കേണ്ടതിൻ്റെ അനിവാര്യതയെ അടിവരയിട്ടു.

​അപ്പസ്തോലിക പൈതൃകവും വിശ്വാസ സമൂഹത്തിൻ്റെ ശക്തിപ്പെടുത്തലും
​തുർക്കി, വിശുദ്ധ പൗലോസ്, വിശുദ്ധ യോഹന്നാൻ തുടങ്ങിയ അപ്പസ്തോലന്മാരുടെ സുവിശേഷ ദൗത്യത്തിൻ്റെ പ്രധാന കേന്ദ്രമായിരുന്നു. ക്രിസ്തീയത അതിൻ്റെ വേരുകൾ കണ്ടെത്തേണ്ട ഒരു മണ്ണാണ് തുർക്കി. പോപ്പ് ലിയോയുടെ സന്ദർശനം, ഈ പുരാതന ക്രിസ്തീയ പൈതൃകത്തെ വീണ്ടും ഓർത്തെടുക്കുന്നതിനും, അവിടെ നിലനിൽക്കുന്ന ചെറിയ ക്രിസ്തീയ സമൂഹങ്ങൾക്ക് ആത്മവിശ്വാസം നൽകുന്നതിനും സഹായകമായി.
​എഫെസൂസിലെ മാതാവിൻ്റെ ഭവനത്തിലേക്കുള്ള തീർത്ഥാടനം
​പോപ്പ് ലിയോ, എഫെസൂസിലെ (Ephesus) കന്യാമറിയത്തിൻ്റെ ഭവനം സന്ദർശിച്ചത്, ക്രിസ്തുവിൻ്റെ അമ്മയോടുള്ള സഭയുടെ ഭക്തിയെ മാത്രമല്ല, കത്തോലിക്ക വിശ്വാസത്തിൻ്റെ ചരിത്രപരമായ സത്യത്തെയും പ്രകടമാക്കി. കന്യക മറിയത്തിന് കത്തോലിക്ക സഭ പ്രാധാന്യം കുറച്ചിട്ടില്ല എന്ന പ്രഖ്യാപനവും പറയാതെ പോപ്പ് പറഞ്ഞു വെച്ചു.

 ബൈബിളിലെ സംഭവങ്ങൾ നടന്ന സ്ഥലങ്ങളെ തീർത്ഥാടന കേന്ദ്രങ്ങളായി കാണുന്നത്, വിശ്വാസത്തെ ഭൂമിയിലെ യാഥാർത്ഥ്യങ്ങളുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന ക്രിസ്തീയ ദർശനത്തിൻ്റെ ഭാഗമാണ്. ഈ സന്ദർശനം, ക്രിസ്തീയത കേവലം യൂറോപ്യൻ പ്രതിഭാസമല്ല, മറിച്ച് ഏഷ്യയിൽ, പ്രത്യേകിച്ച് തുർക്കിയിൽ അതിൻ്റെ ശക്തമായ വേരുകളുള്ള ആഗോള മതമാണെന്ന് ഓർമ്മിപ്പിച്ചു.
​വിശുദ്ധ പൗലോസ് എഴുതിയ ലേഖനങ്ങളുടെയും ആദ്യകാല സഭാ കൗൺസിലുകളുടെയും പശ്ചാത്തലമായ ഈ മണ്ണിൽ, പോപ്പ് വിശ്വാസത്തിൻ്റെ തുടർച്ചയെയും അപ്പസ്തോലിക പാരമ്പര്യത്തെയും അംഗീകരിച്ചു.
​തുർക്കിയിലെ ന്യൂനപക്ഷ ക്രിസ്ത്യാനികൾക്ക് പിന്തുണ
​പോപ്പിൻ്റെ സന്ദർശനം, തുർക്കിയിലെ ക്രിസ്തീയ ന്യൂനപക്ഷത്തിന് ഒരു വലിയ ആശ്വാസമായിരുന്നു. കത്തോലിക്കർ, ഓർത്തഡോക്സുകാർ, പ്രൊട്ടസ്റ്റൻ്റുമാർ തുടങ്ങി പല വിഭാഗങ്ങളിലുമുള്ള ക്രിസ്ത്യാനികൾ അവിടെ ജീവിക്കുന്നു. അവർ പലപ്പോഴും സാമൂഹികവും നിയമപരവുമായ വെല്ലുവിളികൾ നേരിടുന്നുണ്ട്. പോപ്പ് ലിയോയുടെ സാന്നിധ്യം, അവർ ഒറ്റക്കല്ലെന്നും ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ക്രിസ്തീയ കുടുംബം അവരോടൊപ്പം ഉണ്ടെന്നും ഉള്ള സന്ദേശം നൽകി.

​ക്രിസ്തുവിൻ്റെ ദർശനം അനുസരിച്ച്, സഭ എന്നത് ഒരു ആഗോള കുടുംബമാണ്. ഈ ചെറിയ കൂട്ടായ്മയുടെ വിശ്വാസത്തെയും നിലനിൽപ്പിനായുള്ള അവരുടെ പോരാട്ടങ്ങളെയും പോപ്പ് അംഗീകരിച്ചത്, ക്രിസ്തീയതയുടെ കാതലായ "പങ്കിടൽ" എന്ന ആശയത്തെയാണ് ശക്തിപ്പെടുത്തിയത്. അവിടുത്തെ മെത്രാന്മാരുമായും വൈദികരുമായും അൽമായരുമായും അദ്ദേഹം സമയം ചെലവഴിച്ചു. ഭയം കൂടാതെ തങ്ങളുടെ വിശ്വാസം ജീവിക്കാൻ അവർക്ക് പ്രചോദനം നൽകുകയും, തുർക്കി സമൂഹത്തിൻ്റെ വികസനത്തിൽ ക്രിയാത്മകമായി പങ്കുചേരാൻ അവരെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ഒരു ചെറിയ ആട്ടിൻകൂട്ടത്തെ പോലും ശ്രദ്ധിക്കുകയും പരിപാലിക്കുകയും ചെയ്യുക എന്ന നല്ല ഇടയനായ ക്രിസ്തുവിന്റെ ദൗത്യമാണ് പോപ്പ് ലിയോ അവിടെ നിർവ്വഹിച്ചത്.

​ക്രിസ്തീയ ദർശനത്തിൻ്റെ ആഗോള പ്രസക്തി,
​പോപ്പ് ലിയോ തുർക്കിയിൽ നടത്തിയ എല്ലാ പ്രവൃത്തികളും, ക്രിസ്തീയ ദർശനത്തെ ആഗോളതലത്തിൽ ഉയർത്തിപ്പിടിക്കുന്നതായിരുന്നു. ഇത് കേവലം മതപരമായ ഒരു യാത്ര എന്നതിലുപരി, മാനവികതയുടെയും സമാധാനത്തിൻ്റെയും ഒരു നയതന്ത്രപരമായ നീക്കമായിരുന്നു.
​സംസ്കാരങ്ങളുടെ സംഗമം, ഒരു മാതൃക
​തുർക്കി ഒരു സാംസ്കാരിക സംഗമ കേന്ദ്രമാണ്. ഇവിടെ ക്രിസ്തീയതയുടെയും ഇസ്ലാമിൻ്റെയും കിഴക്കിൻ്റെയും പടിഞ്ഞാറിൻ്റെയും ചിന്താധാരകൾ കൂടിച്ചേരുന്നു. പോപ്പ് ലിയോയുടെ സന്ദർശനം, വ്യത്യസ്ത സംസ്കാരങ്ങളും മതങ്ങളും തമ്മിലുള്ള സൗഹൃദപരമായ സഹവർത്തിത്വത്തിൻ്റെ മാതൃകയായി കണക്കാക്കപ്പെട്ടു. ലോകത്ത്, വിഭജനത്തിൻ്റെ ശക്തികൾ ശക്തമായിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഈ കാലത്ത്, സഭയുടെ തലവൻ്റെ ഈ മാതൃക, ക്രിസ്തുവിൻ്റെ സമാധാനത്തിൻ്റെ രാജ്യം ഭൂമിയിൽ സ്ഥാപിക്കപ്പെടാനുള്ള ക്രിസ്തീയ ദർശനത്തിൻ്റെ പ്രതിഫലനമാണ്.
​ചരിത്രപരമായ ഉത്തരവാദിത്തം
​പൗരാണിക റോമാസാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെയും ബൈസൻ്റിയത്തിൻ്റെയും തലസ്ഥാനമായ കോൺസ്റ്റാൻ്റിനോപ്പിളിൽ (ഇന്നത്തെ ഇസ്താംബൂൾ) വെച്ച്, പോപ്പ് ലിയോ നടത്തിയ ഓരോ പ്രഖ്യാപനത്തിനും ചരിത്രപരമായ ഭാരമുണ്ടായിരുന്നു.

 ഓർത്തഡോക്സ് സഹോദരങ്ങളോടുള്ള അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ വിനയവും, മുസ്‌ലിംകളോടുള്ള അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ബഹുമാനവും, ചരിത്രപരമായ തെറ്റിദ്ധാരണകളെ തിരുത്തി, ഭാവിയിലേക്ക് നോക്കാനുള്ള ക്രിസ്തീയതയുടെ ഇച്ഛാശക്തിയെയാണ് കാണിച്ചത്. പാപങ്ങൾ ഏറ്റുപറയുകയും, തെറ്റുകൾ തിരുത്തി മുന്നോട്ട് പോകുകയും ചെയ്യാനുള്ള സഭയുടെ ഈ സന്നദ്ധത, ലോകത്തിന് മുന്നിൽ ക്രിസ്തുവിൻ്റെ ക്ഷമയുടെ സന്ദേശം എത്തിച്ചു.
​
​പോപ്പ് ലിയോയുടെ തുർക്കി സന്ദർശനം, ഒരു ക്രിസ്തീയ ദർശനത്തിൻ്റെ സമ്പൂർണ്ണമായ ഒരു പാഠമായിരുന്നു. മതസൗഹാർദ്ദത്തിനായുള്ള അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പ്രാർത്ഥന, സഭകളുടെ ഐക്യത്തിനായുള്ള അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ആഗ്രഹം, ന്യൂനപക്ഷ സമൂഹത്തോടുള്ള അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ കരുതൽ—ഇവയെല്ലാം ക്രിസ്തുവിൻ്റെ സുവിശേഷത്തിൻ്റെ കാതൽ ലോകത്തിന് മുന്നിൽ പ്രകടമാക്കി. ഈ യാത്ര, സ്നേഹമാണ് ഏറ്റവും വലിയ ശക്തിയെന്നും, സംവാദത്തിലൂടെയും പരസ്പര ബഹുമാനത്തിലൂടെയുമാണ് ലോകസമാധാനം കൈവരിക്കേണ്ടതെന്നുമുള്ള ക്രിസ്തീയ സത്യത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്തി. പോപ്പ് ലിയോയുടെ വാക്കുകളും പ്രവൃത്തികളും, ക്രിസ്ത്യാനികൾക്ക് മാത്രമല്ല, ലോകമെമ്പാടുമുള്ള സമാധാനം ആഗ്രഹിക്കുന്ന എല്ലാവർക്കും പ്രതീക്ഷ നൽകുന്നതായിരുന്നു.

എന്നിരുന്നാലും ചില ഇടങ്ങളിലെ സന്ദർശനം അദ്ദേഹം മനപ്പൂർവ്വം ഒഴിവാക്കി. അതിലൂടെ നൽകിയ സന്ദേശം ചെറുതല്ല. ആറാം നൂറ്റാണ്ടിന് മുമ്പു തന്നെ ഓർത്തുഡോക്സ് വിശ്വാസികൾ നിമ്മിച്ച പള്ളിയിൽ നടന്ന കടന്നുകയറ്റം അംഗീകരിക്കാൻ തനിക്ക് മനസ്സില്ല എന്ന ശക്തമായ സന്ദേശം മറ്റൊരു വ്യാഖ്യാനത്തിനും വകനൽകാതെ പ്രഖ്യാപിച്ചു. താൻ സന്ദർശിച്ച ഓരോ സ്ഥലത്തും, അദ്ദേഹം തൻ്റെ കാൽപ്പാടുകൾ ക്രിസ്തുവിൻ്റെ സ്നേഹത്തിൻ്റെയും ഐക്യത്തിൻ്റെയും ദൂതനായി അവശേഷിപ്പിച്ചു എന്നതും ശ്രദ്ധേയം.

Advt.

Advt.